Preventie

Cholesterol

Wat is cholesterol?

Cholesterol is een vetachtige stof (een lipide) die een belangrijke rol speelt in het leven van onze cellen. Het is een van de belangrijkste componenten van de membranen van onze cellen en is essentieel voor de productie van vele hormonen. Maar wees voorzichtig, cholesterol kan snel gevaarlijk worden als het zich ophoopt in de wanden van onze slagaders.

Hoe zit het met de “goede” cholesterol?

Net als iedereen, heb je gehoord van een “goede” en een “slechte” cholesterol. Er is maar één soort cholesterol, die noch goed noch slecht is. In werkelijkheid is cholesterol in het bloed praktisch niet in vrije vorm aanwezig: het is gekoppeld aan transporteiwitten die apoproteïnen worden genoemd. De koppeling van een apoproteïne en een lipide geeft aanleiding tot een lipoproteïne, waardoor het lipide oplosbaar is in het bloed. Twee lipoproteïnen zijn van bijzonder belang voor het cholesterolgehalte: lipoproteïnen met een lage dichtheid (LDL) en lipoproteïnen met een hoge dichtheid (HDL).

Als we het over cholesterol hebben, moeten we daarom een aantal zaken onderscheiden:

HDL-cholesterol (High Density Lipoprotein): lipoproteïnen met een hoge dichtheid zijn voornamelijk verantwoordelijk voor het transport van cholesterol vanuit de vaatwand naar de lever. De lever zorgt er vervolgens voor dat het cholesterol het lichaam verlaat via de ontlasting. Met andere woorden, HDL-cholesterol (HDL-c) is de cholesterol die niet in onze bloedvaten achterblijft, vandaar zijn reputatie als een goede cholesterol.

LDL (Low Density Lipoprotein) cholesterol: lipoproteïnen met een lage dichtheid zijn voornamelijk verantwoordelijk voor het transport van cholesterol van de lever naar de organen. Met andere woorden, LDL-gekoppelde cholesterol (LDL-c) is de cholesterol die waarschijnlijk in de bloedvaten zal terechtkomen, vandaar zijn reputatie als slechte cholesterol.

totaal cholesterolgehalte: de som van de twee.

Tijdens een vettest worden totale cholesterol en HDL-cholesterol gemeten, waardoor het mogelijk is om LDL-cholesterol (door aftrekking) te berekenen. Het is interessant om LDL-cholesterol te berekenen omdat het een causale factor van atherosclerose is (d.w.z. het zal zich ophopen in de wanden van de slagaders). HDL-cholesterol daarentegen is een beschermende factor.

Waar komt het vandaan?

De cholesterol in ons bloed is afkomstig van:

voedsel (30%)

onze lever (70%) die aanzienlijke hoeveelheden cholesterolprecursorlipiden produceert.

Hoeveel cholesterol heb ik nodig om gezond te zijn?

Er is geen specifiek cholesterolgehalte dat een individu in gevaar brengt. Alle vetafwijkingen en andere risicofactoren (hoge bloeddruk, roken, diabetes, zwaarlijvigheid,…) moeten in aanmerking worden genomen om het globale cardiovasculaire risico van de patiënt in te schatten en het zo effectief mogelijk te behandelen.

De artsen beschikken nu over tools om dit globale risico in te schatten, die zeer doeltreffend zijn en hen in staat stellen de meest geschikte therapeutische aanpak voor te stellen.

Bij personen die al een accident hebben gehad (secundaire preventie), wordt de LDL-c controle uitgevoerd volgens nauwkeurige en strikte normen en gaat het heel vaak om aanpassingen in de voeding en medicatie.

- Bij personen die nog nooit een accident hebben gehad (primaire preventie), zijn er geen dergelijke strenge normen en is het de berekening van het totale risico dat van belang is om te bepalen of cholesterolverlaging de moeite waard is. Over het geheel genomen zijn we het erover eens dat we bij volwassenen streven naar:

een totaal cholesterolgehalte < 2 g/l

een LDL-c < 1,3 g/l

- een HDL-c > 0,35 g/l
- triglyceriden < 2 g/l

maar het belangrijke punt is dat het de “cholesterolanomalie + afwijkingen van andere risicofactoren (hoge bloeddruk, zwaarlijvigheid, zittend leven, roken, diabetes)” zijn die het mogelijk maken om het globale cardiovasculaire risico te beoordelen. Inderdaad, bij primaire preventie is een cholesterolgehalte in het bloed slechts een getal. Om te bepalen of dit cholesterolgehalte een risico voor u is en om te bepalen welk percentage voor u het voordeligst is, moet rekening worden gehouden met alle aanpasbare en niet-aanpasbare risicofactoren, aangezien bij de berekening van het totale risico rekening wordt gehouden met leeftijd en geslacht.

Frequentie van een teveel aan cholesterol

Bij de Belgische bevolking in de leeftijd van 35 tot 84 jaar (ongeveer 5.500.000 personen) zijn er ongeveer 1.700.000 personen van wie het risico op een ernstig cardio- of cerebrovasculair accident binnen 10 jaar meer dan 15% bedraagt. Dit risico bedraagt meer dan 30% voor 350.000 van hen.

Waarom moeten we overtollige cholesterol behandelen?

Cholesterol wordt via de LDL van de lever naar de slagaders gebracht, en dan terug van de slagaders naar de lever (en dan verwerkt en verwijderd) door de HDL. Als de niveaus van deze twee lipoproteïnen niet goed in balans zijn, blijft er waarschijnlijk cholesterol in de wanden van de slagaders achter.

Wanneer het zich in de bloedvaten ophoopt, dankzij de LDL, zal cholesterol bijdragen tot de geboorte of de groei van atheroomplaatjes (plaatjes die de bloedvaten blokkeren en de bloedstroom verminderen). Wanneer deze plaatjes barsten of scheuren, dragen ze bij aan de vorming van stolsels die hartaanvallen of beroertes kunnen veroorzaken.

Anderzijds recupereren de HDL’s in wezen overtollige cholesterol uit het lichaam, met inbegrip van atheroomplaatjes, en brengen ze het overtollige cholesterol terug naar de lever voor recyclage.

LDL-c is de causale factor van atheromatose en moet daarom met voorrang worden verlaagd. Directe meting van LDL-c is over het algemeen moeilijk, de bepaling van de hoeveelheid LDL-c wordt gedaan door berekening van de totale cholesterol-, HDL-c- en triglyceridenniveaus (een andere vorm van lipiden) waarvan de meting eenvoudig is.

Hoe verlaagt u uw cholesterolgehalte?

Aangezien onze voeding over het algemeen te vet is, is een terugkeer naar een gezondere voeding in termen van vet in ieder geval vereist.

Het is noodzakelijk om minder vet te eten en vooral dierlijke vetten (vlees, volle zuivelproducten, kaas) en vaste vetten bij kamertemperatuur (boter, sommige margarines) te vermijden. Deze zogenaamde verzadigde vetten verhogen het cholesterolgehalte.

Aan de andere kant worden plantaardige oliën en zachte margarines aanbevolen die het cholesterolgehalte doet dalen (maar niet overdreven, aangezien het doel is de totale vetconsumptie te beperken).

Regelmatige lichaamsbeweging (30 minuten per dag indien mogelijk) en niet roken zijn ook twee manieren om uw slagaders gezond te houden.

De antwoorden op de vragen die u nauw aan het hart liggen :

Waarom heeft men het over goede en slechte cholesterol?

De cholesterol bevindt zich niet als zodanig in het bloed, maar als een onderdeel van grotere structuren, verbindingen van vetten en eiwitten (lipoproteïnen). Er bestaan verschillende soorten lipoproteïnen. Enkele daarvan zijn bijzonder klein: de LDL en de HDL. Beide kunnen bloed filteren aan de binnenzijde van de slagaderwand. Zodra de LDL zich in de slagaderwand bevinden, fixeren ze zich op het basismateriaal van de wand, ondergaan ze wijzigingen (door oxidatie) en stapelen ze zich geleidelijk op om uiteindelijk de atheroscleroseletsels te veroorzaken. HDL daarentegen heeft met name de eigenschap dat het een deel van de cholesterol die in de slagaderwand is neergeslagen, opnieuw los kan maken en meenemen naar de lever om te worden afgevoerd. Daarom noemt men de eerste (LDL) « slechte cholesterol » en de tweede (HDL) « goede cholesterol ». Het teveel aan LDL werkt de vorming van atheroscleroseletsels in de hand, terwijl het gehalte HDL weergeeft in welke mate het lichaam zich tegen atheroscleroseletsels kan beschermen (hoe hoger, hoe beter het organisme beschermd is).

Wat zijn de gevolgen van een teveel aan cholesterol?

Te veel cholesterol is vooral schadelijk voor de slagaderwand, want de andere organen slagen er zonder al te veel moeilijkheden in zich tegen cholesterolafzetting te verdedigen. Er bestaan « zichtbare » ophopingen van cholesterol, zoals de ontwikkeling van een grauwe boog (corneaboog) in het oog en van gezwelletjes aan de pezen, meer bepaald de achillespezen (xanthomen). De cholesterolafzetting in die twee weefsels veroorzaakt weinig problemen van betekenis. Het teveel aan cholesterol in de slagaderwand daarentegen brengt het atheroscleroseproces op gang.

Klopt het dat men alleen al door anders te gaan eten zijn cholesterolgehalte met 15% kan doen dalen?

Met minder cholesterol en minder verzadigde vetzuren in de voeding kan men inderdaad het cholesterolgehalte en dan vooral het LDL-C gehalte verlagen. Een evenwichtige voeding kan leiden tot een gemiddelde verlaging van het LDL-C gehalte met ongeveer 10%. Welbepaalde voedingspatronen, bijvoorbeeld bij vegetariërs, kunnen het LDL-C gehalte enorm doen dalen (tot 30%). Doorgaans bevat een dergelijk voedingspatroon plantaardige sterolen, soja-eiwitten, viskeuze vezels en eventueel bepaalde zaden (amandelen). Ter vergelijking: de werkzaamste geneesmiddelen doen het LDL-C gehalte met 50 tot 60% dalen.

Vanaf wanneer geeft men geneesmiddelen om het cholesterolgehalte te doen dalen?

De beslissing om het cholesterolgehalte met geneesmiddelen te doen dalen hangt niet in de eerste plaats af van het gehalte zelf. Er zijn immers mensen die wel een hoog cholesterolgehalte maar niet noodzakelijk hart- en vaatproblemen hebben. Van belang is niet zozeer het cholesterolgehalte verlagen maar wel het risico van een cardiovasculair accident. Dat risicio houdt niet alleen verband met het cholesterolgehalte maar ook met andere factoren (roken, hoge bloeddruk, diabetes,…). In eerste instantie zal men bijgevolg moeten weten of het cardiovasculaire risico op grond van de risicofactoren samen (dus niet alleen degene die met vetten te maken hebben) toeneemt. Als de arts vindt van wel, dan moet men werken aan alle risicofactoren die voor wijziging vatbaar zijn, d.w.z. stoppen met roken, bloeddruk verminderen,… en minder cholesterol. Om het cholesterolgehalte te verlagen dient men in eerste instantie opnieuw tot een evenwichtige voeding te komen. Pas wanneer het cholesterolgehalte dan nog te hoog blijft, kan men geneesmiddelen overwegen. Men moet daarbij voor ogen houden dat een vermindering van het LDL-C gehalte met 25 tot 30 % preventief reeds interessant is, al liggen de ideale waarden waarschijnlijk veel lager dan wat momenteel nog wordt aanbevolen.

Hoe kan het dat ik een infarct heb gehad terwijl mijn cholesterolgehalte normaal was?

Daar zijn twee mogelijke verklaringen voor. In de eerste plaats heeft atherosclerose met meer dan één factor te maken, en ook als het LDL-C gehalte niet als te hoog wordt beschouwd kan het een stuk agressiever op de slagaderwand inwerken wanneer er sprake is van andere risicofactoren, zoals hoge bloeddruk, roken enz. Anderzijds dient men te weten dat er nog geen zekerheid bestaat over de normale of ideale LDL-C. De richtwaarden dalen nog voortdurend. Het is dus best mogelijk dat een cholesterolgehalte dat nu nog normaal wordt bevonden, straks nog veel te hoog zal blijken te zijn.